Şiir Tahlili Nasıl Yapılır

http://bilgistok.blogspot.com.tr/

Şiir Tahlili Nasıl Yapılır Ayrıntılı Anlatım

Şiir tahlili yapabilmemiz için yapım ve çekim eklerini iyi bilmemiz gereklidir. İnternet'teki çeşitli sitelerde de aynı şeyleri birçok kişi benim gibi belirtmiş, fakat hiç kimse doğru düzgün anlatamamış, kopyala yapıştır yapmış veyahut çok terimsel sözcükler kullanarak laf safsatası yapmış. Size şiir tahlilinde özellikle kafiye (uyak) ve redifleri bulmanızı en kolay biçimde anlatacağım bunu anlatırken de hepinizin yapım ve çekim eklerini hiç bilmediğinizi farz ederek anlatacağım.

www.halitcandundar.wordpress.com

Şimdi öncelikle şiir tahlili yapabilmemiz için gerekli olan verilerin sıralamasını ve planlamasını belirleyelim, ben sizler için aşağıda belirttim.

1.Şiirin nazım birimine bakılır; dörtlük mü beyit mi önce bu belirlenir.
2.Şiir hece ölçüsüyle mi yoksa Aruz ölçüsüyle mi yazılmış, Hece ölçüsüyse kaçlık olduğu belirtilmeli.
3.Kafiye (uyak) ve redifler gösterilmeli.
4.Kafiye Şeması gösterilmeli.
5.Şiirin temasının ne olduğu saptanmalı ve şiirde nelerden bahsedildi üzerine birkaç yorum yazılmalıdır.
6.Şiirin dil ve anlatım özelliklerin yani ses akışından, imgelerden, ikilemelerden, kafiyemsi sözcüklerden, aliterasyondan, asonanstan ve dilin yalınlığından bahsedilmelidir.

Bana göre buradakiler şiir tahlili için yeterlidir. Ama ilave etmek istediğiniz veya eksik olduğunu düşündüğünüz bilgilerinizi de ekleyebilirsiniz. Evet arkadaşlar şimdi sıra geldi maddelerimizin zor olanlarından bazılarını açıklamaya. Öncellikle Kafiye ve Redifin bulunmasından başlamak istiyorum:

Redif Nasıl Bulunur

Arkadaşlar redif demek aynı görevde kullanılan sözcükler demektir. Aynı görevi biraz açalım. Örneğin: aynı zamanı belirtiyorsalar rediftir, bulunma eki olan –de –da yı ikisi de bulunma hal eki şeklinde almışsalar (Okulda-Evde) rediftir, ayrılma –den –dan ekini ikiside ayrılma bir yerden uzaklaşma anlamında almışsalar (Okuldan çıktım-Evden çıktım) rediftir, çoğul eki olan –ler –lar ekini alıp çoğul anlamı (kalemler-silgiler) almışsa rediftir, bide bazen hiçbir görevi yokmuş gibi sadece öylesin üst üstte aynı iki kelimede görürseniz oda rediftir (diyorlar-diyorlar) Çoğunlukla bu görevde kullanılırlar benzerleri de vardır bu kadarla kısıtlı değildir. Arkadaşlar kesinlikle unutmayınız redif olabilmesi için ikiside aynı görevde olmalıdır. Bu ekleri almış olmaları aynı görevde olmalarını belirttiğini göstermez uyakta olabilirler.

-Garibim Namıma Kerem diyorlar.
-Aslı’mı el almış harem diyorlar.
-Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun
-Kuşların, çiçeklerin diyarı olsun

Yukarıdaki örneklerde de belirttiğim gibi diyorlar ve olsun sözcükleri rediftir, -arı zengin uyaktır onuda şimdi anlatayım uyak nasıl bulunuyormuş öğrenelim.

Kafiye (Uyak) Nasıl Bulunur

Kafiye bulurken herzaman ek almış sözcüklerin en sade haline yani kök haline bakın daha sonra kalan ekleri kontrol edin aynı görevde kullanılmışlar mı eğer kullanılmamışsalar kaç ses benzerliği olduğuna bakın ona göre tunç mu zengin mi olduğunu bellirleyin. Bazende sözcükler ek almamış haliylede karşınıza çıkabilir onada dikkat edin. Şimdi gelelim kafiye çeşitlerini öğrenmeye:

-Yarım Kafiye: Tek ses benzerliğidir. (Ayağı-Parmağı)
-Tam Kafiye: İki ses benzerliğidir. (Kitapçı-Simitçi)
-Zengin Kafiye: İkiden fazla ses benzerliğidir. (Resim-Mevsim)
-Tunç Kafiye: Kelimlerden birinin diğerinin sonuyla aynı olanıdır. (Aşarım-Taşarım)
-Cinaslı Kafiye: Yazılışları aynı anlamları farklı sözcüklerdir. (yüzünü görmek istemiyorum-yüz aldı)

Önemli: Çoğu öğrencinin hata yaptığı konulardan biride sürekli redifi ve kafiyeyi sonda araması ve bazende sadece redifi veya uyağı görmesidir. Unutmayalım ki bir sözcükte hem redif hem kafiye bulunabilir ve bir sözcükte redif ondan öncekinde ise uyak bulunabilir. Buna örnek olarak redifler 3. ve 4. beyitler örnek verilebilir. 

-Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun
-Kuşların, çiçeklerin diyarı olsun

Evet arkadaşlar yapım ve çekim eklerini bilmeyenler için pratik kolay anlaşılır bir anlatım yaptık umarım anlamışınızdır. Şimdi sıra geldi Kafiye Şeması çeşitlerine:

Kafiye Şemaları

1.Düz Kafiye: Eğer dörtlükler veya beyitler aa/bb/cc şeklinde ise buna düz kafiye şeması denir.

2.Çapraz Kafiye: Eğer dörtlükler veya beyitler ab/ab şeklinde ise buna çapraz kafiye şeması denir.

3.Sarmal Kafiye: Eğer dörtlükler veya beyitler abba/effe şeklinde ise buna sarmal kafiye şeması denir.

Öğrencilerin en çok hata yaptığı veyahut bilmediği Şiir Tahlilinin nasıl yapıldığı konusunun sonuna gelmiş bulunmaktayız umarım anlamışınızdır arkadaşlar, yorumlarınızı bekliyoruz. Arkadaşlar burada edindiğiniz bilgileri kitaplarınızdaki şiirlerde veya internetteki şiirlerle pekiştirmenizi kesinlikle öneriyoruz hepinize kolay gelsin. Ayrıca Dil ve Anlatım özelliklerindeki bazı terimleride bilmiyor olabilirsiniz ona ulaşmak için 12.Sınıf Dil ve Anlatım 2.Dönem 1.Yazılı kağıdına ulaşarak bakabilirsiniz.

HAZIRLAYAN: Halit Can Dündar 

LİNK: http://bilgistok.blogspot.com.tr/2014/11/universiteye-giris-sinavinda-basarili.html